Een acceptgiro op de deurmat met de eis om binnen een maand ruim 5 ton te betalen. Of ambtenaren die vragen stellen over je vakantiefoto’s op Facebook. Het CJIB jaagt volgens diverse advocaten op ongeoorloofde wijze op veroordeelden. ,,Het creëren van een uitzichtloze situatie is onderdeel van de strategie.’’
Michiel Satink 06-06-22, 08:00 Laatste update: 06-06-22, 09:08
Het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) legde beslag op de woning van een 53-jarige fraudeur en zijn gezin uit de Noordoostpolder, nadat hij in 2018 werd veroordeeld omdat hij als boekhouder in tien jaar tijd zichzelf bijna 4 ton meer loon liet uitbetalen. De man, die we in dit verhaal Peter noemen (zijn naam is bij de redactie bekend), erkende alles, voldeed zijn werkstraf van 240 uur en betaalde maandelijks netjes 1300 euro terug aan het gedupeerde bedrijf.
Tot in juni dat jaar een acceptgiro van het CJIB op de deurmat viel.
Hij moest binnen een maand 559.923,87 euro betalen. Het bedrag was vele malen hoger dan de 375.000 euro die hij volgens de rechtbank verschuldigd was. Het werd later bijgesteld door het CJIB, maar omdat hij niet op tijd betaalde kreeg hij een boete.
Peter moet nu in totaal 462.000 euro ophoesten. En al vier jaar lang dreigt het CJIB zijn huis te verkopen omdat hij 2200 euro per maand moet betalen, maar dat redt hij niet. ,,Ik ben hier dagelijks mee bezig’’, verzucht hij.
Jarenlange klopjacht
Een rondvraag onder advocaten in deze regio leert dat veel veroordeelden worstelen met de ‘jarenlange klopjacht’ die op hen wordt gemaakt. Advocaat Alwin Maarsingh heeft een cliënt die met een bypass in het ziekenhuis lag en vervolgens een brief van het CJIB kreeg dat hij niet aannemelijk heeft gemaakt dat hij op dat moment geen inkomsten kon genereren. ,,Het interesseert het CJIB niet hoe je betaalt, als je maar betaalt’’, zegt advocaat Jan Vlug uit Deventer.
Die vasthoudendheid van de overheid leidt er volgens hem toe dat veroordeelden soms gedwongen de criminaliteit weer in gaan om de staat maar terug te kunnen betalen. Een cliënt appte hem recent dat hij het laatste deel van zijn vordering aan het CJIB kon betalen na knipwerk in een wietplantage. ,,Het was een feestelijke dag voor hem. Het CJIB interesseert zoiets niet.’’
Een fraudeur moet nog 25.000 euro criminele winst afdragen, maar komt rond met een bijstandsuitkering, noemt Vlug nog een voorbeeld uit zijn praktijk. Dat iemand criminele winst moet afdragen, is geen gekke gedachte, zegt hij. ,,Maar het CJIB meent dat de man wel 175 euro per maand kan afdragen. In de bijstand lukt je dat niet. Betaalt hij niet, dan komt hij vast te zitten en moet hij daarna nog steeds betalen.’’
Een man met een wietplantage boven zijn bedrijfspand in Deventer was zes maanden brodeloos omdat de burgemeester zijn pand sloot. De strafrechter rekent met de man af, daarna volgt nog het afpakken van de criminele winst, de Belastingdienst komt langs met een naheffing en een boete en dan worden ook nog uitkeringen teruggevorderd, somt Vlug op. ,,Zo iemand wordt voor vele jaren afgestraft.’’
Advocaat Henk Voors staat de nodige cliënten bij die na een ontnemingsmaatregel – waarbij de criminele winst wordt afgepakt – naar zijn zeggen door het CJIB in de mangel genomen worden. Een van zijn cliënten, een arbeidsongeschikte man achter in de 50, betaalt al vele jaren netjes de criminele winst in maandelijkse termijnen terug aan de staat. Nu zijn afbetaling binnen twee jaar dreigt te verjaren, grijpt het CJIB in. ,,Of mijn cliënt voortaan maar gewoon 5000 euro per kwartaal wil betalen.’’
Uitzichtloze situatie
Volgens Voors denkt het CJIB dat een criminele winst altijd nog ergens verborgen is. ,,Hun uitgangspunt is: misschien vinden we niks, maar het moet vast nog ergens liggen.’’ Daarbij is volgens de raadsman het creëren van een uitzichtloze situatie onderdeel van de strategie. Zodat iemand zo in het nauw wordt gedreven dat hij of zij alsnog zijn verborgen voorraad cash aanspreekt. ,,Het wrange is: in enkele gevallen gebeurt dat ook.’’
Volgens advocaat Vlug beukt de staat net zo lang in op je zwakke plek tot je toegeeft. Ook een achteloos op sociale media geslingerd bericht kan een veroordeelde achtervolgen. Een van de cliënten van Voors moest zich tegenover ambtenaren van het CJIB verantwoorden omdat op zijn Facebook-account een foto was gespot waarop hij dobberde op een bootje in een meer in Italië. Het was aan de cliënt om te bewijzen dat hij door vrienden was uitgenodigd op een huurbootje.
Wat is de consequentie van dit opjagen? Je plaatst mensen buiten de maatschappij en ‘ze kiezen regelmatig voor nog meer misdaad omdat ze geen andere opties meer zien’, zegt Vlug. De advocaat heeft geen panklaar plan voor verandering. ,,Maar als er geen enkele mogelijkheid is voor terugbetaling van criminele winst en geen vermoeden dat iemand nog geld heeft, wijs dan de vordering af.’’
Reactie CJIB
Het CJIB wil niet ingaan op dossiers van veroordeelden zonder schriftelijke toestemming van de betrokkenen. Wel bevestigt ze dat als het CJIB een bedrag invordert, er een acceptgiro volgt met de eis het hele bedrag binnen een maand te betalen. Bij een tweede aanmaning wordt dat bedrag met 20 procent verhoogd.
De veroordeelde kan een betalingsregeling met het CJIB treffen voor een termijn van 24, 36 of 72 maanden. Sinds vorig jaar kan er ook een draagkrachtregeling worden afgesproken als een veroordeelde inzicht geeft in zijn vermogen, inkomsten en uitgaven. Een gijzeling als pressiemiddel wordt alleen ingezet ‘als iemand wel kán, maar niet wíl betalen’.
In het geval van Peter is na vier jaar corresponderen eindelijk voor de duur van een jaar een betalingsregeling getroffen, meldt zijn advocaat Dick Pieter Poppe. Daarmee is de dreiging van de verkoop van het huis van hem en zijn gezin voorlopig van tafel.
Wat vindt het CJIB van het geschetste beeld van een instantie die veroordeelden bewust in een uitzichtloze situatie brengt? ,,Op dergelijke insinuaties ga ik niet in’’, aldus de woordvoerder van het CJIB.
De namen van de veroordeelden in dit verhaal zijn bij de redactie bekend. Ze wilden niet herkenbaar vermeld worden. Een deel van het dossier van ‘Peter’ is ingezien.
