Torenhoge dwangsommen moeten voorkomen dat voetbalhooligans op de vuist gaan. Bij vier supporters uit Deventer haalde het weinig uit. ‘We worden dubbel gestraft.’

Stefan Keukenkamp

redacteur defensie en veiligheid 9 april 2025, 22:00

Verdwaasd en met een bebloed gezicht loopt een man in een wit poloshirt over het asfalt. Drie anderen liggen op de grond, midden op de provinciale weg net buiten Deventer. ‘Zwolle valt Go Ahead Eagles aan’, staat onder de filmpjes die een dag later rondgaan in een Telegram-groep. De leider van de harde kern van de voetbalclub uit Deventer wordt knock-out geslagen. ‘Zwolle wint’, staat erbij.

Voor Deventer burgemeester Ron König is de maat vol als hij in de zomer van 2021 de beelden ziet. Zijn stad is vaker het decor van voetbalgeweld en dat moet maar eens afgelopen zijn. Hij legt een ‘last onder dwangsom’ op aan vijf leden van de harde kern van Go Ahead Eagles, mannen die betrokken waren bij hetstraatgevecht op klaarlichte dag in Deventer. Krijgen ze weer losse handjes of doen ze aan samenscholing? Dan volgt een ‘boete’ van 2500 euro per keer, tot maximaal 10.000 euro.

‘Ze spelen op de man’

Vier voetbalvandalen vechten het besluit aan bij de hoogste bestuursrechter van ons land. Voor het eerst buigt de Raad van State zich over een dwangsom in zo’n specifieke voetbalzaak. “De burgemeester en de politie spelen te veel op de man”, roept een van hen tijdens de zitting in Den Haag.

Het lukte de vier mannen niet om zich na het potje vechten op de openbare weg te gedragen. Na nieuwe overtredingen, waaronder belediging, moesten de supporters duizenden euro’s aftikken.

Een van hen is een bekend lid van de harde kern. De man met lange baard en tattoos tot aan zijn kin is furieus. “Als ergens iets gebeurt waar ik bij loop, dan krijg ik gelijk een dwangsom”, zegt hij. “Als ik een overtreding maak dan moet ik naar de rechter, en niet naar een burgemeester die alles van de politie klakkeloos overneemt.”

De rechter draait zijn hoofd naar de zoon van de man, die net als zijn vader in de fout ging. Na het incident in de zomer van 2021 kreeg hij nog vier dwangsommen. “Waarom gaat u toch steeds in de fout?”

De zoon: “Het gaat om dingen die niet zijn gebeurd.”

‘Disproportioneel’

Voor advocaat Alwin Maarsingh, die het viertal bijstaat, is het een principiële kwestie. “Dit is disproportioneel”, zegt hij. De advocaat legt uit dat twee van zijn vier cliënten naast het betalen van dwangsommen óók strafrechtelijk zijn vervolgd. Eentje kreeg een gevangenisstraf en er zijn stadionverboden opgelegd. “Ze worden op deze manier dubbel gestraft.”

Volgens Maarsingh misbruikt de burgemeester het bestuursrecht voor iets wat in het strafrecht thuishoort. “Je hebt bij de strafrechter ook betere mogelijkheden om getuigen op te roepen en er is meer oog voor de persoonlijke omstandigheden”, zegt hij.

De advocaat van de gemeente Deventer kijkt hoofdschuddend toe. Immers, als de supporters zich na de last onder dwangsom gewoon aan de wet hadden gehouden, was er niets aan de hand. “Die dwangsom wordt pas verbeurd als je nog een keer de fout in gaat. Het is geen verplichting om mensen in elkaar te slaan.”

Dwangsom heeft herstelfunctie

Onderzoeker Els Schipaanboord van de Rijksuniversiteit Groningen doet promotieonderzoek naar onder andere het dwangsom-middel. Burgemeesters zetten de dwangsom steeds vaker in, ziet zij. “Vervolging kost veel capaciteit en inspanning, terwijl de burgemeester relatief snel kan handelen zonder tussenkomst van de rechter.”

De dwangsom heeft een herstelfunctie. “Een boete of gevangenisstraf is een vergelding, terwijl je hiermee wilt voorkomen dat iemand opnieuw in de fout gaat. Het nadeel is dat het minder rechtsbescherming biedt. Daarbij heeft de burgemeester veel vrijheden, bijvoorbeeld bij de hoogte van de dwangsom.”

De grote geldbedragen zijn een zware last voor de supporters, zeggen ze. “Ik moet totaal 150 euro per maand betalen”, vertelt de zoon van de man met de tattoos. “Er is ook loonbeslag gelegd.”

Met zijn beleid creëert de burgemeester juist gefrustreerde burgers, zegt advocaat Maarsingh. Zijn cliënten gingen meermaals opnieuw in de fout, ondanks de torenhoge ‘boetes’ die hen boven het hoofd hingen. Een van mijn cliënten heeft zijn gedrag pas verbeterd na een gevangenisstraf, zegt de advocaat. In zijn ogen hét bewijs dat het strafrecht wel werkt, en de dwangsom niet.

“Dat hij niet meer in de fout is gegaan is goed nieuws”, zegt de rechter. De advocaat kijkt naar zijn cliënt en glimlacht. “Hij vraagt niet om een lintje, maar toch…” De rechter doet uitspraak over zes weken.